Trška cerkiew - historia nieoczywistych rysunków

Dzisiaj chcialam przedstawić bardzo ciekawą cerkiew znajdującą się w okolicy miejscowości Žagubica. Cerkiew jest poświęcona Narodzeniu Najświętszej Marii Panny i najprawdopodobniej pochodzi z 13. wieku. I tu piszę "najprawdopodobniej", bo ani historycy ani archeolodzy nie są zgodni co do daty jej powstania. W późniejszych zapisach świątynia jest wspominana jako istniejąca w 1274 roku. 

Budowla jest niedużych rozmiarów i jest przedstawicielką architektonicznego stylu Raška. Charakterystyczne budynków w tym stylu są choćażby figury gryfonów, które znajdują się nad wejściem. Nadgryzione zębem czasu ale są. 

Cerkiew niewątpliwie była budowana jako reprezentacyjna budowla, prawdopodobnie po włączeniu tych regionów do państwa serbskiego i jako tak ważny obiekt była z uwagą odbudowywana po każdym zniszczeniu. A zniszczeń niestety było wiele, bo i przyroda nie oszczędzała budowli jak i najazdy wrogich wojsk zostawiały swoje piętno na tym budynku. Każda rekonstrukcja wiązała się ze zmianami w wyglądzie cerkwi i te ingerencje dzisiaj utrudniają podanie dokładnej daty powstania.

Niemniej jednak ciekawy jest sam budynek, portal z zachodniej strony, który najprawdopodobniej składa się z elementów dwóch wcześniejszych portali. Po gabarytach sądząc, budowle, na których te portale wcześniej się znajdowały były znacznie większe i stąd lekkie "niedopasowanie" wielkościowe w dzisiejszej cerkwi.

Dzisiaj Tršką cerkiew odwiedzają też naukowcy alternatywni i zwolennicy nieuznanych przez dzisiejszą naukę teorii o tym, ze plemiona słowiańskie były na tych terenach od zarania dziejów a nie przybyły w 6. i 7. wieku, jak twierdzą historycy. 

Ci niekonwencjonalni badacze powiązują dzisiejszy budynek z prasłowiańską świątynią, która najprawdopodobniej znajdowała się w tym miejscu  dwa tysiące lat temu. Według nich dzisiejszy budynek jest przykładem wchłonięcia przez chrześcijaństwo wcześniejszych wierzeń i zaadoptowania pogańskich kultów w celu łatwiejszego zaakceptowania nowej religii przez ludność.

Na zewnętrznych ścianach cerkwi znajdziemy wyryte symbole jeleni, które alternatywni badacze powiązują ze starosłowiańskim bogiem o imieniu Jaryło, a dziurki w jego porożu są tłumaczone jako przedstwienie gwiazdozbiorów.

Jeleń był chętnie przedstawiany w sztuce pogańskiej, ale nie możemy zapomnieć, że jest też wczesnochrześcijańskim symbolem Jezusa Chrystusa. 

Okoliczne tereny są zamieszkiwane przez Wołochów, znanych z przywiązania do magicznych obrzędów i starych obyczajów i współcześni naukowcy powiązują wycinanie w kamieniu rysunków z kultem zmarłych. Mianowicie tego typu symbole były robione przez rodzinę zmarłego.

Tłumaczeń powstania tych niecodziennych rysunków jest wiele, a brak jednoznacznych dowodów podsyca różna teorie i nasza wyobraźnia pracuje. 

Takich i innych symboli na scianach budynku jest wiele. Znaczenia większości z nich nie umiemy dziś odszyfrować. Oprócz zwierzęcych znaków odnajdziemy też geometryczne, a także słowiańskie rozety - symbole słońca.

Ciekawe jest też samo wejście do cerkwii, a dokładniej pozostałości wejscia do zewnętrznego przedsionka. Tu zachowały się dwie kamienne podstawy, wykonane z wyjątkową precyzją, jaką podobno ciężko uzyskać nawet przy użyciu dzsiejszych maszyn.

Z całą pewnością cerkiew wymaga dokładnego zbadania i przede wszystkim spokojnego, racjonalnego wyjaśnienia okoliczności powstania samego budynku jak i jego zdobień. Tylko nie jestem pewna czy z dzisiejszym poziomem wiedzy naukowej możemy to zrobić.